Innovatieve antwoorden op Sir Ken’s ‘How school kills creativity’
Een bijdrage van Jellie de Roos, schrijfster van ‘Juf klapt uit de school’,
Eigenaar onderwijsbureau Soft Focus
In een tijd waarin leerlingen door middel van toetsing leren dat maar één antwoord goed is en creatieve educatie meestal gereduceerd is tot een half uurtje tekenen per week, meerdere antwoorden op de stelling van Robinson: ‘How school kills creativity’. Want hoe krijgen we creativiteit zowel kwalitatief als kwantitatief weer binnen het lesmenu.
‘Ik ben helemaal niet creatief’, is een veelgehoorde kreet wanneer een volwassene plots een creatieve opdracht krijgt voorgeschoteld. Helaas heeft hij of zij grotendeels gelijk.
Het belangrijkste uitgangspunt voor elke vorm van creativiteit -ik noem er in mijn boek ‘Juf klapt uit de school’ drie- is namelijk creatief kunnen denken. En laten wij dit als volwassenen volgens onderzoek allemaal knap afgeleerd hebben.
Een belangrijke voorwaarde om creatief te kunnen denken is namelijk dat je meerdere antwoorden kunt geven of vele mogelijkheden ziet wanneer je een vraag of opdracht krijgt. Dit heet ook wel divergent denken. Een belangrijke en onontbeerlijke voorwaarde om te komen tot creatief denkvermogen.
Volgens onderzoek kunnen we het bijna allemaal. Op twee-jarige leeftijd. Helaas is op vijfentwintigjarige leeftijd nog maar drie procent van de volwassenen in staat om meerdere antwoorden te geven op één vraag. Wát is er in hemelsnaam in de tussentijd gebeurd? Het antwoord: Educatie.
De onderzoekers geven duidelijkheid: waarschijnlijk hebben we die belangrijke manier van denken massaal afgezworen door scholing. Immers onze huidige educatie is voornamelijk gericht op de functies van het linkerbrein. Zowel in het meten (lees: toetsing waarin maar één antwoord of mogelijkheid wordt goed- of afgekeurd) als het weten (lees: rond 90 procent van het reguliere lesrooster bestaat uit traditionele cognitieve kennisoverdracht)
Child drawing on easel in Autumn Park. Creative kids development concept.
Wanneer we dit creatieve onheilstij willen keren, kunnen we echter deze belangrijke waarde behouden binnen onze scholen. Creativiteit en innovativiteit staan beide immers hoog op het verlanglijstje van de 21ste-eeuwse vaardigheden. We slaan deze vorm van denken en doen échter dood!
Maar er is hoop! En hoop doet ….. (1 antwoord geven graag;-)
We kunnen namelijk het creatieve vuur weer tot leven kussen. Voor we dat door kunnen geven aan onze kinderen, zullen we eerst als volwassenen weer terug moeten gaan naar ons oorspronkelijk denken van de peuter die we waren.
Creatief denken. Denken in beelden. Activeren van de rechterbreinfuncties. Wat is die vergeten vaardigheid dan precies?
Een definitie:
‘Creatief denken is een geheel van denkgewoonten, denkvaardigheden, denktechnieken die de kans op patroondoorbreking, het leggen van nieuwe verbindingen in onze hersenen vergroten’.
Dit creatieve denken wordt door Edward de Bono in zijn boek ‘Creatief Denken’ ook wel Idee-creativiteit genoemd. Wanneer we leerlingen willen stimuleren deze creatieve manier van denken te laten behouden -vooraleer je hen creatief laat werken- zul je structureel moeten oefenen met creatieve denktechnieken binnen je lesrooster. Een belangrijke techniek is het gebruik van de denkhoeden van De Bono.
Laat leerlingen over een zelfbedachte en gekozen stelling nadenken op deze afwisselende manier.
Afwisselend omdat zowel de linkerbreinfuncties (lineair denken) als de rechterbreinfuncties (creatief denken) worden geactiveerd met deze denk-methode.
Creatief met … hoeden
Laat jij je verleiden door deze cocktail van rijkere denkmogelijkheden? Mag ik jou dan deze oefening om je brein op te frissen serveren? Je leert hiermee zowel het denken met je linkerhersenhelft te combineren met de rechterkant van je hersenen. Deze oefening leent zich trouwens uitstekend als proeverij voor groepen volwassenen, en werkt ook prima met kinderen, maar ik gebruik hem nu even voor jou als lezer van mijn boek.
Het helpt om nu even een recente uitdaging -tip: misschien het huidige onderwijs- uit je leven in je hoofd te nemen. Focus je op dit onderwerp bij de eerste denkhoed: de blauwe. Dat is een hoed die je helpt je goed op een onderwerp te concentreren. Een kwaliteit van het linkerbrein. Neem dit probleem, of positiever geformuleerd, deze uitdaging mee in je verdere steeds andere gekleurde denkwijze. De hoeden zullen afwisselend een beroep doen op je linker- en rechterbrein-denkvermogen. Elke kleur staat voor een andere denkwijze over je eerder geformuleerde ‘probleem’. Het helpt om de antwoorden even ergens op te schrijven, zodat je ze uiteindelijk kunt combineren en daardoor zeer wel mogelijk een nieuwe, bredere kijk op je onderwerp kunt krijgen.
De denkhoeden en je gedachten op een rijtje
De blauwe denkhoed (linkerbrein): kies je focus aan het begin. Wat houd je bezig? Houd je bij dit onderwerp en ga aan het einde van alle kleurige denkhoeden terug naar deze hoed. Zet aan het einde je gedachten met betrekking tot het onderwerp op een rijtje. De blauwe denkhoed staat voor het organiseren en beheersen.
De witte denkhoed (linkerbrein): welke informatie is er aanwezig over dit thema, welke info is nog nodig? Stel vragen wanneer iets niet duidelijk is. Tegengestelde informatie mag naast elkaar bestaan. De witte denkhoed is gericht op feiten, kennis en informatie. Wat staat er over het onderwerp zwart op wit?
De rode denkhoed (rechterbrein): wat voel je met betrekking tot dit onderwerp? Je hoeft hier niets te rechtvaardigen, je mag gewoon kort en krachtig je gevoelens, emoties en intuïtie delen. De rode denkhoed staat voor passie, warmte en een vurig pleidooi. Wat komt er recht uit je hart?
De zwarte denkhoed (linkerbrein): je mag nu kritisch nadenken. Wat zijn de nadelen, gevaren en risico’s? Welke zwakke, negatieve punten zijn er te noemen? Een belangrijke hoed: noteer de bezwaren, maar baken de plek hiervoor in je denksessie wel af.
De gele denkhoed (rechterbrein): hiermee richt je je op het positieve, op de voordelen en de waarden. Je kijkt juist naar alle mogelijkheden die er zijn om iets aan te pakken. Je richt je op het bedenken van zo veel mogelijk ideeën, ook wanneer ze misschien uiteindelijk onbruikbaar blijken te zijn. Je mag je zonnige, optimistische kijk de vrije hand geven.
De groene denkhoed (rechterbrein): je mag nu iets creatiefs bijdragen. Zoek nieuwe ideeën, genereer mogelijkheden, overweeg bestaande en nieuwe alternatieven, verander of pas iets aan. Denk aan groei en draag bij aan vernieuwing. (Lukt het? Prachtig! Zo niet: wees stil, misschien later nog eens proberen.)
Denk nu, na het opzetten van de verschillende kleuren denkhoeden, even weer met de blauwe denkhoed (linkerbrein) op: wat was je onderwerp ook alweer? Wat kun je van deze oefening meenemen in je leven? Heeft het denken in de verschillende mogelijkheden je iets verder gebracht ten opzichte van je eerdere kijk op de zaak?
Deze nieuwe manier van denken zorgt in veel gevallen voor een andere manier van kijken. Het gaat voorbij aan vooraf vaststaande oordelen van wat goed is en wat niet-wat in onze westerse maatschappij helaas bij veel onderwerpen gebruikelijk is- en neemt alle antwoorden en mogelijkheden in overweging. Het combineert achtereenvolgens zowel de kwaliteiten van het linkerbrein als de prachtige eigenschappen van het rechterbrein. Er hoeven niet meteen besluiten te worden gemaakt, maar het kan wel. Maar in het laatste geval is het dan een door het hele brein gedragen besluit. Door meerdere invalshoeken in ogenschouw te hebben genomen en door zowel het linkerbreindenken als het rechterbreindenken in te zetten, heb je een rijkere manier van denken in werking gesteld.
Juist in het onderwijs zou deze kleurrijke gecombineerde manier van denken een start kunnen vormen. Voor kinderen om hun natuurlijke aanwezige creatieve denkvermogen te behouden, maar ook zeker voor volwassenen om hun aangeleerde manier van denken te doorbreken. Voor de laatste groep in de eerste plaats voor het krijgen van een frisse blik op bijvoorbeeld de traditionele onderwijsnormen en in de tweede plaats voor een hernieuwd besef van de waarde van creativiteit in het algemeen. In het bijzonder voor een meer creatieve invulling van het huidige lesrooster. Maak TIJD voor creativiteit*.
Bovenstaande creatieve denkoefening is ontleend aan Edwards de Bono’s Denkhoeden oefening en de tekst komt uit mijn boek:
Roos, J. de. (2016). ‘Juf klapt uit de school’. (pp. 70-71). Paris Books.
*Ook en juist voor de andere twee vormen van creativiteit: Praktische creativiteit en Esthetische creativiteit, maar daarover schrijf ik in een volgend blog meer.
Creatieve groet,
Jellie de Roos
Literatuurbronnen:
Bono, E. De. (2009). Think! Before It’s Too Late. Random House.
Igor Byttebier Byttebier, I. (2002). Creativiteit Hoe? Zo! z.pl. Lannoo Uitgeverij
Roos, J. de. (2016). ‘Juf klapt uit de school’. (pp. 70-71). Paris Books.
Het onderzoek dat Sir Ken Robinson in zijn speech ‘How schools kills creativity’ aanhaalt is van deze onderzoeker: Guilford, J.P. (1967). ‘Alternative Uses Task’